Ev tekstilinden giyime, sağlıktan endüstriyel ürünlere kadar yaşamın tüm alanlarında yer alan pamuk bitkisinin üretiminde Türkiye; Hindistan, Çin, ABD, Brezilya, Özbekistan ve Pakistan’ın ardından 7’nci sırada yer alıyor.
Ulusal Pamuk Konseyi’nin 2021 yılı raporuna göre üretim ve tüketim bakımından dünyada 45 ülkede pamuk hem üretiliyor hem de tüketiliyor. 23 ülkede ise pamuk üretilmemesine rağmen sadece tüketiliyor. Dünyada bu kadar fazla rağbet edilen pamuğun neredeyse tamamı Türkiye’nin de içinde bulunduğu 10 ülke tarafından üretiliyor.
Türkiye’de hem üretim hem de tüketiminde önemli bir yeri olan pamuk sıcak bölge iklimini daha çok seviyor. Pamuk üretiminde yaz aylarının sıcak hatta kurak olduğu bölgeler daha çok ön plana çıkıyor. Bununla beraber üretim aşamasında bolca suya ihtiyaç duyan pamuğun hasat zamanında, sıcaklığın çok fazla olması gerekiyor. Türkiye’de özellikle GAP’ın (Güneydoğu Anadolu Projesi) devreye girmesiyle Güneydoğu illeri kaliteli pamuk üretiminde bir adım daha öne çıkıyor.
Kaliteli pamuğun elde edilebilmesi için uygun iklim koşullarının yanında doğru koşullarda yetişmiş pamuktan tohum elde edilmesi ilk sırada yer alıyor. Bu nedende Tarım ve Orman Bakanlığı hastalık ve zararlıların yaygınlaşmasını önlemek amacıyla sertifikalı tohum kullanılmasını tavsiye ediyor.
Peki üretiminde 7’nci tüketiminde ise 5’inci sırada yer aldığımız pamuk Türkiye’de nerelerde yetişiyor?
Ege, Güneydoğu Anadolu, Akdeniz bölgeleri kaliteli pamuk üretiminde ön plana çıkarken, Marmara ve Doğu Anadolu bölgesinde de pamuk üretimi bazı yerlerde yapılıyor.
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 2021 yılı verilerine göre Türkiye’de üretilen pamuğun yüzde 87’si Şanlıurfa’da (yüzde 40) üretiliyor. Üretim hacmi bakımından Şanlıurfa’yı sarısıyla yüzde 14 ile Diyarbakır, yüzde 12 ile Aydın, yüzde 9 ile Hatay, yüzde 7 ile İzmir ve yüzde 5 oranı ile Adana illeri takip ediyor.
Bölgeler açısından ele alındığında en çok ve kaliteli pamuk üretiminde, Şanlıurfa ve Diyarbakır’ın öncülüğünde Güneydoğu Anadolu bölgesi ilk sırada yer alıyor. 1990’lı yıllarda bölgede üretilen pamuk ABD’li tarım uzmanlarınca sadece Türkiye’nin değil dünyanın en kaliteli pamuğu seçilmesiyle de ön plana çıkıyor.
Ege Bölgesinde özellikle Aydın ve İzmir başta olmak üzere çevre illerde de pamuk üretimine önem veriliyor. Akdeniz Bölgesinde başta Hatay olmak üzere Adana, Kahramanmaraş ve Mersin’de pamuk yetiştiriciliği gerçekleştiriliyor. Marmara Bölgesinde ise pamuk üretimi daha çok Bursa ve Çanakkale’de tercih ediliyor. Doğu Anadolu Bölgesinde de pamuk üretimi çok ön planda olmasa da Elâzığ, Malatya ve Iğdır’da yetiştiriliyor.
İyi Pamuk Lisansı
Pamuğun en önemli özelliği nem emen ve hava alan yapısıdır. Pamuklu kumaşlarda nemi iyi emmesi, nefes alabilmesi, terin buharlaşmasını sağlaması, esnek olmaması, statik elektrik oluşturmaması, yazın serin kışın sıcak tutması gibi nitelikler öne çıkıyor. Pamuklu kumaşın kalitesini ise pamuğun lif uzunluğu, homojenlik, olgunluk, temizlik, pressley gibi değerleri belirliyor.
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın raporlarına göre dünyada üretilen bütün pamuğun yüzde 23’ünü iyi pamuk (Better Cotton) oluşturuyor. Better Cotton, çevresel, sosyal ve ekonomik anlamda sürdürülebilir pamuk üretimini hedefleyen bir pamuk üretim standardı. Bu standart ilaç kullanımından toprak sağlığına, su tüketiminden pamuk üretiminde çalışanların çalışma koşullarına kadar 6 ana ilke altında toplanan kriterlerden oluşuyor.
Türkiye’de 2021/2022 üretim sezonunda yapılan çalışmalarla yaklaşık 30 bin hektar alanda 2 bin 230 çiftçinin ‘İyi Pamuk Lisansı’ aldığı biliniyor. 2022/2023 üretim sezonunda ise bu rakamın 82 bin hektar alanda 4 bin çiftçiye çıkartılması hedefleniyor.
Pamuk üretimi dünyada olduğu gibi Türkiye ekonomisinde de önemli bir yer tutuyor. Türkiye, 2021 yılında 2,5 milyar dolar değerinde 1,3 milyon ton pamuk ithal etmiş durumda. Önümüzdeki yıl ise bu rakamın iki katına çıkması bekleniyor.
